St. Clemenskerk
| St. Clemenskerk | ||
| Foto Wikipedia/Hullie | ||
| Foto Wikipedia/Hullie | ||
| Rijksmonument | ||
| Monumentnummer | 38198 | |
| Adres | Loeffstraat 50 | |
| Oorspronkelijke functie | Kerk | |
| Bouwjaar | 1896/1897 | |
| Architect | N.J.H.(Jacques)van Groenendael | |
| Datum besluit | 10 februari 1976 | |
Voor het bouwen van een nieuwe kerk viel het oog van pastoor G. van Haaren in 1895 op een perceel grond dat pal ten westen van de toenmalige, in 1836 ingezegende, parochiekerk lag. Eigenaar van deze grond en bewoner van het huis dat erop stond was Ant. de Kort, de secretaris van het kerkbestuur. Nadat op 29 oktober 1895 de bisschoppelijke goedkeuring voor de bouwplannen was ontvangen, werd het kerkbestuur op 21 februari 1896 eigenaar van het gewenste kavel. De Kort en zijn echtgenote mochten tot aan hun overlijden in het huis blijven wonen en genoten het vruchtgebruik van het gedeelte van de grond dat niet nodig was voor de bouw van de nieuwe kerk.
Architect N.J.H. (Jacques) van Groenendael tekende voor het ontwerp en de bijbehorende begroting ad f. 69.837,=. Toen bij de aanbesteding op 23 februari 1896 bleek dat de 16 inschrijvers de kerk niet binnen de begroting konden bouwen, verklaarde Van Groenendael zich bereid zelf het werk voor dat bedrag uit te voeren. Hetzelfde had hij twee jaar eerder ook al bij de bouw van de kerk in Ammerzoden gedaan. Op 12 maart 1896 werd het aannemingscontract getekend, op 26 maart 1896 ging de bouw van start en op 16 juni werd de ‘eerste steen’ gelegd door de pastoor.
Uitvoerder H. J. Dekkers hield een uitgebreid dagboek bij van de werkzaamheden. Enkele fragmenten:
|
26 Maart 1896 Begonnen de gehele oppervlakte der kerk te ontgraven tot op het wit zand, en de noodige sleuven voor fundering, hieraan begonnen met 10 arbeiders die 13 centen per uur verdienen en 11 uren per dag werken. 20 October 1896 Heden zijn de leidekkers begonnen te dekken, het timmerwerk der kap is nagenoeg klaar. 22 Januari 1897 De leidekkers zijn klaar met den toren. 28 Februari 1897 Heden zijn de gewelven gemetseld, behalve het gewelf onder den toren. |
De kerk werd opgeleverd in juni 1897 en, na een voorlopige inzegening door de pastoor, in gebruik genomen op zondag 1 augustus 1897. Kort daarna verscheen het volgende artikel in de krant:
|
Baardwijk 12 aug In deze gemeente, waar zich sinds langen tijd de behoefte aan een ruimer kerkgebouw deed gevoelen, is op den eersten zondag van Augustus de sierlijke nieuwe kerk voor den H. Dienst in gebruik genomen. Was het afscheid van het eenvoudige, oude kerkje voor de Baardwijksche Katholieken niet zonder aandoening, het betrekken van den nieuwen frisschen, luchtigen tempel was en voor herder en voor parochianen een gebeurtenis, die hun hart met rechtmatige dankbaarheid en vreugde en trots mag vervullen. Reeds op verren afstand van dit nijvere Langstraatsche dorpje trekt de rijzige kerk met den slanken toren de aandacht. In den bouw der kerk, welke is opgetrokken in gothieken stijl naar de periode van het laatst der XlVe en het begin der XVe eeuw, is de bouwmeester zich steeds opvallend gelijk gebleven, en ofschoon de afmetingen der geheele structuur tamelijk bescheiden zijn, maakt ze toch een meer dan gewonen plechtigen indruk. De lengte der kerk tusschen den achtermuur van het priesterkoor en den toren bedraagt 43.50 M., de breedte tusschen de zijbeukmuren 17 M, tusschen de achtkant uitgebouwde kruisarmen 23.60 M.; middenschip tusschen de muren 8.20 M de hoogte der sluitsteenen van het hoofd-beuk-gewelf 16 M. De toren heeft beneden een buitenwerksche breedte van 8.10 M. (de conterforten medegerekend, 9 20 M.) en een geheele hoogte van 64 M. Boven den nok der Kerk, op 24 M. hoogte, wordt het metselwerk van den toren achtkant, het vierkant lost zich op in 4 pinakels, daartusschen een gemetselde balustrade. Achtkant rijst de klokkenverdieping omhoog tot 32 M. boven den grond, waar zij wordt bekroond door een balustrade, boven welke zich de vier frontalen der zijbeuken verheffen. Op de hoogte van 50 M. is de spits voor een gedeelte a jour bewerkt en insgelijks door een balustrade omgeven. Op deze manier heeft de architect het stijve en eentonige -een euvel, waaraan zooveel torens mank gaan- weten te vermijden, en gezorgd voor een losheid en een afwisseling, die den sierlijken Baardwijkschen toren maken tot een juweeltje onder zijn vele -en niet geringe- broeders in de Langstraat. |
Ruim twee jaar moesten de Baardwijkers vervolgens wachten op de plechtige inzegening: die vond plaats op maandag 25 september 1899 door Monseigneur Van de Ven, bisschop van ’s-Hertogenbosch.
Na het overlijden in 1914 van mevrouw De Kort, de echtgenote van de vroegere secretaris van het kerkbestuur (die zelf al in 1904 was overleden), is het woonhuis dat nog steeds voor de kerk stond gesloopt en kon het kerkplein aangelegd worden. In 1961 werd de oude pastorie afgebroken en liet de gemeente aan de andere zijde van de kerk een oude woning slopen. Op het daardoor ontstane open terrein werd in 1962 een parkeerplaats aangelegd.
Op 10 februari 1976 werd de St. Clemenskerk geplaatst op de ‘rijkslijst voor beschermde monumenten.’
Vanaf 1977 werden verwoede pogingen in het werk gesteld om fondsen te werven voor een inmiddels noodzakelijk gebleken restauratie. In november 1982 bleek de toren nagenoeg los te staan van de romp en werd daarom, in afwachting van de restauratie, uit veiligheidsoverwegingen in de steigers gezet. Het daaropvolgende jaar, 1983, werd in Baardwijk uitgeroepen tot ‘het jaar van de toren’ en onder het motto ‘Red de Clemenstoren’ werden door de parochianen diverse acties op touw gezet om geld in te zamelen.
De restauratie ging van start op 29 juni 1984 en werd afgerond op 1 mei 1986.
Afbeeldingen
Bouw van de St. Clemenskerk, 1896 (GAW, fotonr.83111).
De St. Clemenskerk gezien vanuit het zuiden, ca. 1905 (GAW, fotonr.18181.)
St. Clemenskerk met het rond 1914 aangelegde kerkplein (GAW, fotonr.50126, foto Fotopersbureau Het Zuiden).
Interieur St. Clemenskerk, ca. 1930. De priester is waarschijnlijk pastoor Van Erp (GAW, fotonr.42587).
Bronnen
|
