Wellsteeg

Situatie Wellsteeg

De Wellsteeg is een deels nog bestaande dam, te vinden tussen Grotestraat 163 en 165. De dijkwoning Winterdijk 15, een gemeentelijk monument, maakt ook deel uit van dit complexje. De dam kent een rijke geschiedenis van bouw, sloop, gebruikswijziging en verval. Geschiedenis is hier nog goed te proeven!

Ontwikkeling van de Wellsteeg

De naam Wellsteeg (niet te verwarren met de Wellmijn, die iets westelijk van de Hertog Janstraat lag) heeft te maken met de aannemersfamilie Van Well, die een aandeel heeft gehad in de bouw en het beheer van de huisjes op deze locatie. De naam is terug te vinden in het concept van de "legger van wegen en voetpaden" uit 1878. Niet dat het een openbare weg is geweest. De vele dammen die het gemeentebestuur om redenen van openbare orde toen tot openbare weg wilde verklaren zijn dat vanwege bezwaren door de eigenaren niet geworden.

Aan de westkant van de dam staat in 1845 de helft van een dubbel huis aan de Grotestraat 163, daarachter een schuur die tot huis is verbouwd en op kleine afstand van de dijk een vrijstaand "huis met werkhuis". In 1868 splitst Gerard van Esch jr. het huis aan de Grotestraat, waardoor er drie damwoningen in ontstaan. Hij bouwt dan ook een vrijstaand dijkhuisje naast de boerderij. Negen jaar later maakt hij van de tot huis verbouwde schuur drie damwoningen. Ook verbouwt hij het huis met werkhuis tot drie damwoningen en maakt er richting dijk nog een bij.

Winterdijk 15 in 1988

In 1925 bereikt de dam zijn grootste omvang met het uitbreiden van het vrijstaande dijkhuisje in noordelijke en oostelijke richting. In 1938 begint het verval van deze dam met het slopen van de drie westelijke huisjes en het bestemmen en verbouwen van de noordelijke inpandige damwoning tot bedrijfsruimte. In 1957 volgt dit lot de andere twee inpandige damwoningen. Ook worden dan de middelste twee van de noordelijke huisjes samengevoegd tot een. Van dit laatste rijtje wordt in 1964 na onbewoonbaar verklaring de zuidelijke woning gesloopt en de rest als magazijn ingericht. Het dijkhuisje Winterdijk 15 blijft nog enkele jaren bewoond.

Aan de oostkant van de Wellsteeg, achter Grotestraat 165, staat in 1877 de houtloods van timmerman Gerardus van Es. Hij is de schoonvader van Hendrikus van Well, naar wie de steeg vernoemd is. Hendrikus bouwt in 1888 op de plaats van deze loods twee damwoningen, die na een vergroting in 1932 in de jaren '50 van de 20e eeuw onbewoonbaar worden verklaard en als opslag in gebruik worden genomen. Ze zijn nog bestaand.

Appendix Bronnen Ad J. van Liempt, Wonen in Dammen en Mijnen. Komst, bewoning en het weer verdwijnen van 19e-eeuwse werkmanswoningen in Waalwijk (Rosmalen 2013).