Adrianus Andreas van Hilst

Uit WaalwijkWiki
Versie door Inekevandenhoudt (Overleg | bijdragen) op 30 jan 2014 om 22:33

(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)
Ga naar: navigatie, zoeken


André van Hilst
Collectie SALHA/GAW, foto A. Oudkerk, fotonr.40661.
Collectie SALHA/GAW, foto A. Oudkerk, fotonr.40661.
Persoonsgegevens
Naam Adrianus Andreas van Hilst
Geboren Waalwijk, 01-12-1873
Overleden Waalwijk, 09-03-1940
Burgerlijke staat Gehuwd met Johanna Maria van Ree
Overige gegevens
Beroep(en) oprichter/eigenaar van een winkelketen


Adrianus Andreas (André) van Hilst (Waalwijk, 1 december 1873 – Waalwijk, 9 maart 1940) was een zoon uit het derde huwelijk van Gosuinus van Hilst. Zijn moeder was Berendina Janszen. André, die vier halfbroers had, huwde op 12 juli 1904 met Johanna Maria van Ree en uit dit huwelijk werden drie zonen geboren. Hij was oprichter/eigenaar van een winkelketen.

André van Hilst stamde af van een familie die vertrouwd was met het ondernemerschap. In het begin van de negentiende eeuw onderhielden verwanten bijvoorbeeld beurtvaartdiensten op Rotterdam en later waren zij ook betrokken bij stoombootdiensten op Amsterdam. De vader van André koos evenwel voor een andere richting. Hij richtte een groot- en kleinhandel in levensmiddelen op. Die zaak dreef hij met steun van de halfbroers van André en voor deze zag het er als gevolg hiervan aanvankelijk niet naar uit dat hij ook in de levensmiddelenbranche terecht zou komen. Daarom begon hij maar aan een bakkersopleiding.

Na het overlijden van zijn vader op 14 november 1896 leek dit nog steeds een juiste keuze. Zijn moeder zette toen namelijk, samen met de halfbroers van André, het bedrijf voort. Twee jaar later kwam er echter onverwacht een plaats voor hem vrij. Op 12 april 1898 overleed zijn halfbroer Waltherus Hermanus en Berendina Janszen had toen een kans haar eigen zoon in de grossierderij op te nemen. Hier werkte hij echter niet lang. In 1903 overleed zijn moeder en mogelijk ontstonden er toen interne spanningen. Dit verklaart dat André, kort na zijn huwelijk met Johanna Maria van Ree op 12 juli1904, besloot zich uit de ouderlijke zaak terug te trekken. In plaats daarvan ging hij het agentschap runnen van het petroleumdepot van de American Petroleum Company. Met grote tankwagens, bespannen met twee paarden en bemand met twee knechten, werd Waalwijk en verre omgeving afgeleurd met petroleum in het toen nog gas- en elektriciteitloze tijdperk. Om onduidelijke redenen werd dit agentschap echter na korte tijd opgeheven. Daarop begon André in januari 1906 een kleine grossierderij in bakkersartikelen en koloniale waren. Ten behoeve van deze zaak huurde hij toen als pakhuis een oude looierij van C. van der Heijden, die rentenierend leerlooier en gemeenteontvanger was. Dit bleek achteraf een gouden greep.

Daarbij had André van Hilst in de eerste jaren van deze onderneming het geluk dat zijn naaste concurrent in Waalwijk in de problemen kwam. Dit was de in 's-Hertogenbosch opgerichte 'Noordbrabantsche Winkelvereeniging', die handelde in koloniale waren en aanverwante artikelen. Sinds 1 augustus 1904 beschikte deze over een filiaal in Waalwijk, dat was gelegen aan de Grotestraat B313. Momenteel is dit Grotestraat 122 en op deze plaats is nu het Chinese restaurant `De Lange Muur' gevestigd. In die tijd was de Noordbrabantsche Winkelvereeniging een zeer grote winkel met een breed front. Toen deze Bossche onderneming vier jaar later werd geliquideerd, nam André van Hilst de Waalwijkse winkel met behoud van de naam over. Dit gebeurde op i december 1908, precies op zijn vijfendertigste verjaardag. De achterzijde van het pand werd ais woonhuis gebruikt en daar weer achter lag een pakhuis waar de goederen werden opgeslagen. Vanuit dit pakhuis werd de grossierderij gedreven, die naast de winkel bleef voortbestaan.

André van Hilst pakte de zaken direct met grote voortvarendheid aan. Om klanten te trekken zorgde hij vanaf de start voor goed ingerichte etalages. Bovendien liet hij een krantje dat voor de opening van zijn zaak gedrukt was, op grote schaal verspreiden. Deze eerste winkel werd zo snel een succes dat al na veertien maanden een tweede filiaal kon warden geopend aan de Markt in Waalwijk. Dat was het begin van een verdere gestadige expansie in Waalwijk en directe omgeving. Deze groei had tot gevolg dat de winkel in de Grotestraat en het daarachter liggende pakhuis te klein werden. Een prachtige oplossing deed zich echter voor in 1914. In Besoijen stond toen een schitterend, omstreeks 1875 gebouwd herenhuis te koop, waarin voorheen burgemeester Verwiel had gewoond. Voor fl. 7200,- werd Van Hilst de nieuwe eigenaar van dit in eclectische stijl opgetrokken pand met tuin (Grotestraat105) en van het daarnaast gelegen kantoor met pakhuis (Grotestraat107). Met deze aankoop waren voor de Noordbrabantsche Winkelvereeniging de ruimteproblemen opgelost.

De Eerste Wereldoorlog betekende ook voor Van Hilst dat de ontwikkeling stil stond. Toen in 1918 de wapens werden opgeborgen, begon hij met frisse moed opnieuw. Het getuigde wederom van groot ondernemerschap dat hij de paardentractie verving door gemotoriseerd vervoer. Daarvoor kocht hij uit overtollige legergoederen te Antwerpen een personenauto en een vrachtwagen, van de laatste bestond er in Waalwijk toen nog slechts een. Op vrijdag 20 januari 1922 opende Van Hilst in de St. Antoniusstraat in Waalwijk het vierde filiaal van zijn Noordbrabantsche Winkelvereeniging. In datzelfde jaar werd de leiding van het bedrijf uitgebreid en versterkt met zijn oudste zoon en naamgenoot. Kort daarna werden zijn twee andere zonen, Arnoud en Walter, in het bedrijf opgenomen. In die jaren werd ook overwogen om een of meerdere zonen de grossierderij en het winkelbedrijf te laten voortzetten. Aangezien in die jaren de grossierderij in kruidenierswaren in Nederland niet floreerde en het grootwinkelbedrijf daarentegen sterk groeide, voelde geen van zijn zonen iets voor de groothandel. De enige oplossing was toen om te zorgen voor een sterke uitbreiding van activiteiten, zodat er voor iedereen voldoende taken overbleven. Aan de groothandel is sindsdien dan ook geen aandacht meer besteed.


De voormalige winkel van André van Hilst aan de Grotestraat 216 (Collectie SALHA/GAW, foto J. de Bont, fotonr.83228).

Ook in de naamvoering kwam een wijziging. Boven de naam Noordbrabantsche Winkelvereeniging prijkte voortaan de familienaam André van Hilst. De eerste winkel, welke alleen onder de naam 'André van Hilst' werd geopend, was die aan de Korvelseweg te Tilburg in 1931. Dit was tevens het tiende filiaal. Twee jaar later begon André van Hilst ook artikelen onder eigen naam uit te brengen en zo ontstond toen de merknaam AVEHA. Voor de uitbreiding van de filialen was uiteraard meer magazijnruimte nodig. Door energieke arbeid en zuinig beheer slaagde Van Hilst, zoals De Echo van het Zuiden schreef, er echter steeds weer in dit alles uit eigen middelen te financieren.

Het jaar 1937 staat -ondanks de grote economische crisis van die jaren- in de geschiedenis van het bedrijf te boek als een recordjaar. Er werden toen zes nieuwe winkels geopend en tevens maakte het bedrijf de sprong over de grote rivieren, met vestigingen in Rotterdam en Dordrecht. Een schaduwzijde uit die tijd was dat de gezondheidstoestand van André van Hilst achteruit begon te gaan. Dit laatste was dan ook de reden dat de tot dan toe als eenmanszaak gevoerde onderneming werd omgezet in een Naamloze Vennootschap, met tot doel de voortzetting tot in lengte van dagen te garanderen. Deze N.V. werd opgericht op 28 april 1938. Zijn drie zonen werden tot directeur benoemd, terwijl Van Hilst optrad als gedelegeerd commissaris. Enige maanden voordat Nederland werd bezet, overleed hij echter plotseling op zaterdagavond 9 maart 1940. De Echo van het Zuiden roemde hem op 13 maart als een ' selfmade man van den eersten rang die door werkkracht, energie en zakenkennis in enkele tientallen jaren een groot winkelbedrijf -op dat moment 35 winkels- wist op te bouwen en tot voortdurend grote bloei te brengen '. Bovendien had hij daarmee de gemeente Waalwijk in Nederland op de kaart gezet.

Over zijn zoons schreef dezelfde krant dat zij steeds ' het voorbeeld en de wijze lessen van hun vader met kracht in practijk ' hadden gebracht. Misschien juist daardoor slaagden dezen er tijdens de Tweede Wereldoorlog in het winkelbedrijf, zo goed en kwaad als dit kon, draaiende te houden. Onmiddellijk na de bevrijding van Waalwijk (30 oktober 1944) werd de draad weer opgepakt. Binnen een maand speelde André van Hilst N.V. een belangrijke rol bij de distributie van grote zendingen voedsel (melk, chocolade, vis en vlees in blik) uit de Verenigde Staten en Groot Brittannië naar de bevrijde delen van Nederland.

Daarna nam het bedrijf een grote vlucht en breidde het aantal winkels zich voortdurend uit. Bovendien gingen de gebroeders Van Hilst met hun tijd mee. In de Verenigde Staten ontdekten zij de voordelen van zelfbedieningszaken en vanaf 1955 begonnen zij daarom hun 48 winkelfilialen om te bouwen tot zelfbedieningswinkels en supermarkten. Begin jaren zeventig van de vorige eeuw -ook kleinzoon André werkte inmiddels bij de N.V.- werd de concurrentiestrijd met de andere Nederlandse grootwinkelbedrijven steeds moeilijker en bovendien raakte Van Hitst in financiële problemen. Op 3 december 1973 werd de winkelketen als gevolg hiervan overgenomen door Edah uit Helmond. Acht maanden later werden het kantoor en het magazijn gesloten.

Alleen een straatnaam in Haven Zeven herinnert in het Waalwijkse nog aan de grote betekenis die André van Hilst als stichter van een winkelketen heeft gehad.

Afbeeldingen


Appendix

Bronnen


  • J. Didden en M. Swarts, Besoyen. Een kleurrijk verleden (Drunen 2004).
  • De Echo van het Zuiden, 1939 en 1944.
  • M. van Loon,`Levensmiddelenbedrijf André van Hilst bijna honderd jaar geleden ontstaan' De Klopkei (30e jaargang, 3e kwartaal 2006).
  • • Provincie Noord-Brabant, Cultuurhistorische inventarisatie Noord-Brabant. MIP Gemeente Waalwijk (1994)

De oorspronkelijke tekst van dit artikel is met toestemming van auteur Marius van Loon en uitgever Erfgoed Brabant overgenomen uit Brabantse Biografieën 8, Sprang-Capelle, Waalwijk, Waspik. Zie voor meer Brabantse biografieën de website van Thuis in Brabant.

Persoonlijke instellingen
Naamruimten

Varianten
Handelingen
Navigatie
Categorieën
Hulpmiddelen